-पालुङवा,नेपाल कुश्शा
पृष्ठभूमि
लिम्वुहरुको मौलिक नाम याक्थुङवा हो । यो याक्थुङवा जातिहरु उत्पत्तिकालदेखिनै राजाहरु भएको पाईन्छ । यद्धपी त्यो वेला राज्यको विकास भएको थिएन । त्यसको सट्टामा समुह नेताको रुपमा समाज चलदथ्यो । त्यसैको विकसित रुप राज्य रहन गएको हो । मानव सृष्टी तागेरानिङवाफुमाङले मुनातेम्वे याक्थुङ लाजेमा गर्राईन पोरोक्मी यम्फामीमाङको माध्यमवाट । माङ भनेको देवता हो । त्यसपछि सावा येत्हाङको उत्पति भयो । हाङ भनेको राजा हो । यीनै सावा येत्हाङको सन्तानहरुनै याक्थुङ राजा या जनताले परिचित भएभने विश्वका याक्थुङ अनुहार या किरात या मंगोल जे भने पनि सवै यीनैका सन्तान हुन् । यहा प्रसंग याक्थुङ साम्राज्य र राजाहरुको विषय भएकोले त्यतापट्टी जाऔं ।
पश्चिममा अफ्रीका, पर्सिया मिश्रदेखि पर्ूव, वर्मा, भियतनाम, थाईल्याण्ड अर्थात पर्ूर्वी सागरको पश्चिम, तिव्वत, युनान, सिचुवान सहित दक्षिण र दक्षिण महासागर उत्तरको क्षेत्र याक्थुङ लाजे अर्थात याक्थुङ साम्राज्य थियो । कतिपय इतिहासकारले यसलाई किरात साम्राज्य भन्ने गर्दछन् । तर किरात नाम अगाडि यो याक्थुङ साम्राज्य थियो । याक्थुङवाहरुले अहिले पनि किरात साम्राज्य नभनी याक्थुङ लाजेनै भन्दछन् । किरात किन भनियो भन्दा यो आर्यहरुले राखेको नाम हो र याक्थुङहरु विभिन्न समुहहरु जस्तै र्राई, सुनुवार, लोहरुङ, याम्फु, याक्खा, धिमाल, चेपाङ, घले, मगर, गुरुङ, थकाली, नेवार, थारु, दनुवार आदिमा विभक्त भएर सामुहिक नाम किरात भन्दा समेटिनेहुदा त्यसो भएको हो । याक्थुङ भनेर हालको लिम्वु जातिले मात्र स्वीकारी ल्याई आएकोले गर्दा पनि किरात शव्दले मान्यता पाएको हो ।
यो क्षेत्रमा विभिन्न समयमा विभिन्न राजाहरु भए । यद्धपी याक्थुङ लिम्वुहरुको वंशावली अनुसार पुस्तानुक्रममा आएका राजाहरु यस प्रकार रहेको पाईएको छ । यो मेरो अध्ययनमा आएको लिस्टहरु हो । तथापी केही अन्य नामहरु पनि सुनिएको छ । तीनीहरुको अध्ययन अनुसन्धान गरेर वढी सत्यता वोकेको वंशावली प्रस्तुत गर्ने जमर्को आगामी दिनमा रहेको सवैमा अवगत गराउन चाहान्छु ।
१) येहाङ २) सोधुङगेन लेप्मुहाङ ३) सुहाङफेवा ४) याक्थुङहाङ-याक्थुङलाजेमा राज्य गर्नेहरु) ५) हो फुङ हान-याक्थुङहाङको धेरै पछि -अष्ट्रकहान भन्ने ठाउमा राज्य गर्नेहरु) ६) केत फु हान ७) उफु हान ८) वाङ फु हान ९) सेङ फु हान १०) पेङ सान हान ११) हेन थो हान १२) युङ फु हान १३) पौयुङ हान १४) लेङ फु हान १५) थाङ फु हान १६) ली स्याउ हान १७) सीव थो हान १८) फुङ चाउ १९) याउ कोङ हान २०) थीउ फु हान २१) मोङ हौ हान २२) ओ फु हान २३) थाकलुङहाङ -हानवाट हाङ भएको)२४) युङफु हाङ २५) फेकलुङहाङ २६) योङयोङ हाङ २७) सेनयक हाङ २८) लुङथोङ फुङ -कावुलमा राज्य गर्नेहरु) २९) फोङलुङहाङ ३०)लुङफोङ योङयाङ ३१) फोङथोङ हुङ हाङ ३२)तुङ कोङ हाङ ३३) पोङथोङकाङ हाङ ३४) हुङथुङ छुङहाङ ३५) लङथोङ फोङहाङ ३६) थुङफोङ छुङ हाङ ३७) छोङ फोङ थोङ हाङ ३८)तोङकोङ छुङ हाङ ३९) होङथोङ फोङ हाङ ४०) खन फाङ हाङ ४१) फङतोङलाङ ४२) चङथङकुङहाङ ४३) छोङ फुङ कुङ हाङ ४४) थुङहुङ फङ हाङ ४५) चङथङकुङ हाङ ४६) छोङ फुङ कुङ हाङ ४७) फुङथुङकुङ हाङ ४८) तुङहाङ सुङहाङ ४९) हुङकुङछुङ हाङ ५०) फङछोङथङहाङ ५१) छतफककत हाङ ५२) लमथकपकहाङ ५३) फकथककप हाङ ५४) पकथकहाङ ५५) थकपतहाङ ५६) सक्चतहाङ- कान्छा माङयुङ हाङ ५७) सिन्धुमा राज्य गर्नेहरु,कुङहाङ ५८) लाहाङ -अर्को भाई फेमहाङ ५९)नामहाङ ६०र्)र् इलाङहाङ ६१)छुङयोङहाङ ६२) छुङयोङतुङ हाङ ६३)थार्ङइहाङ ६४) छाङगाम हाङ ६५) योङतेङहाङ ६६)छुङथाङहाङ ६७)जसम्वरहाङ ६८) दत्तम्वरहाङ ६९) पथम्वरहाङ ७०) धत्तम्वर हाङ ७१) पलम्वर हाङ ७२) लसम्वरहाङ ७३)हभोम्वर हाङ ७४) चत्तुहाङ ७५) लायच्छावामा राज्य गर्नेहरु -एक्चङहाङ ७६) तुङपाक हाङ ७७)यक्पुङ हाङ ७८) छुङचुङ हाङ ७९) भयङ हाङ-कान्छा परजङ हाङ -सम्वर राजाको नामले प्रिख्यात भए । ८०) सुङयङ हाङ ८१) पोङछुङ हाङ ८२) तोङयङ हाङ ८३) थक्चुङ हाङ ८४) यङतुङ हाङ ८५) छर्ुर्ङइङ हाङ ८६)धोङचुङ हाङ ८७र्)र् इत्तुहाङ ८८) तुङयङ हाङ ८९)पेक्यङहाङ ९०) धुङयङहाङ ९१) फुङयङ हाङ ९२) थेतयङ हाङ ९३) वुत्तेफङ हाङ ९४) जम्हुहाङ ९५) वाघएन हाङ ९६) दाम्वोङ हाङ ९७) कचदम हाङ ९८) जातगुहाङ ९९) दाम्वर हाङ १००) एक्केन हाङ १०१) खगजुल हाङ १०२) पाक्छुहाङ १०३) हमदेन हाङ १०४) छक्एङ हाङ १०५) घाम्वुत हाङ १०६) जोङ हाङ १०७) दागएनहाङ १०८) उक्कम हाङ १०९)धचवम हाङ ११०)छतदेन हाङ १११)देमएत हाङ ११२)भाजङ हाङ ११३) भाजङहाङ ११४) गाम्देन हाङ ११५) एक्देन हाङ ११६) देनगुत हाङ ११७) जेक्दम हाङ ११८) जोत्तेन हाङ- भाई धान्देन ११९)धसजाम हाङ-कामाख्य आसाममा राज्य गरे)१२०) वाङचतहाङ १२१)गतवमहाङ चतनन्दहाङ १२२)हमदनहाङ १२३) झाङवम हाङ-छोरा माहिला राजा भए ।वांकी सवै यदुको जेठा छोराले मारेका थिए । ) १२४) हाङह्यहाङ १२५) समनन्दहाङ १२६) सेनककहाङ १२७) जेत्तेनहाङ १२८) हेम्देनहाङ १२९) लोदेनहाङ १३०) जम्वोहाङ १३१) एकाम्वरहार्ङर्-इम्फाईलमा राज्य गरे)१३२) थेलासुहाङ १३३) भुजुम्वुहाङ १३४) दम्वुहाङ १३५) उसुहाङ १३६) सेक्पोहाङ १३७) थकहाम्वोहाङ १३८) सेम्वरहाङ १३९) थेहाङवोहाङ १४०) दोवोरहाङ १४१) गासुम्वुहाङ १४२) हाजम्वोहाङ १४३) भोजुङहाङ १४४) वम्वसुहाङ १४५) नेमुकहाङ १४६) हाफुकुहाङ १४७) भेलादुहाङ १४८) लावन्सुहाङ १४९) थिसेकहाङ १५०) हलमहाङ-अपुताल भएर भाई जसमहाङ राजा भए)१५१) जसमहाङ १५२)उसुमहाङ १५३) एलीहाङ १५४)वरमहाङ १५५) लिवाङसुहाङ १५६)थकसुहाङ १५७)हुतुम्वुहाङ १५८)नेवेहाङ १५९) एकालाप्फेहाङ -एकलव्य पनि भनिन्छ)१६०)डिम्वापुहाङ-उनको नामवाट डिम्वापुर भयो) – कान्छा मनिपुहाङ-उनको नामवाट मनिपुर भयो) १६१) हिडम्वाहाङ १६२)जितर्ेइङहाङ १६३) सेच्र्छर्ेइङहाङ-पट्नाको राजा भए) -कान्छा नागावईङहाङ १६४) यलम्वरहाङ-नेपालका राजा भए)१६५) पालामहाङ १६६) मिलामहाङ १६७) चाङमीहाङ १६८)धास्कमहाङ १६९) हुमतीहाङ १७०) वालुमहाङ १७१) तुस्केहाङ १७२) हुरेमतीहाङ १७३) प्रेस्वुहाङ १७४) पवीहाङ १७५) दास्तीहाङ १७६) चाम्वेहाङ १७७) केकेहाङ १७८)सुनन्दाहाङ १७९) कुकोहाङ १८०) थावाहाङ १८१) उवाहाङ १८२) चाङवाहाङ १८३) मुरेहाङ १८४) जुलुमहाङ १८५) लुगेकहाङ १८६) थोरेहाङ १८७) थुङगोकहाङ १८८) वर्माहाङ १८९) गुन्जाहाङ १९०) पुस्काहाङ १९१) खल्मीहाङ १९२)मुगुपहाङ १९३) सांखाहाङ १९४) कुलोकहाङ १९५) खिम्वुहाङ १९६) सिजेहाङ १९७) खुरुञ्जीहाङ १९८) खिपुहाङ १९९) योक्नेहाङ-नेपाल खाल्डोमा लिच्छवीको उदय भएपछि वनेपाको राजा भए) २००) लिलिमहाङ -लिम्वु भए )-कान्छा खाम्सोसोहाङ-खम्वुर्राई भए) । लिलिमहाङले भाई खम्वुलाई सप्तकोशी पारीदेखि काठमाण्डौसम्मको भूभागको राजा वनाई सप्तकोशीदेखि टिस्टासम्को भूभागमा लिम्वुवानको राजा भए २०१) लिसुसुहाङ २०२)सुवाङहाङ २०३)लिवुकहाङ-अपुताल भए)-कान्छा मावोलोकहाङ राजा भए । यीनको पाला पछि लिम्वुवान दश थुममा विभक्त भयो ।२०४) साम्वाहाङ -उनी तम्वर थुम हुदै तिव्वतसम्मको राजा भए) २०६)सुवेनहाङ २०७) सुनुहाङ २०८) सिन्युकहाङ २०९) मुदेनहाङ २१०) लिवाङहाङ२११) सुवाङहाङ २१२) छेन्वोहाङ-कान्छावाट मुनाहाङ २१३) लासाहाङ २१४) उवाहाङ २१५) मावोहाङ
± माहिला पेलेहाङ, कान्छा साम्दुराहाङ-ताप्लेजुङ तमरखोला मित्लुङको राजा भए -मावोहाङको शेषपछि आपुङगी राजाहरु भए अर्थात थर पिच्छेका ठाउपिच्छेका राजा भए । ।२१६) आपुङगीहाङहरु-नाम्जाराहाङ २१७) पतालुङहाङ २१८) साम्दुराहाङ २१९) साम्दुनेहाङ २२०) जे.लाप्सोहाङ-फुरुम्वुहाङ) ताप्लेजुङ फुरुम्वुको राजा भए -का.कान्छा फेदेम्मीहाङ-पालुङवाहाङ) फुञ्चेवुङ हाङदेवाको राजा भए । २२१)कान्छा फेदेम्मीहाङवाट-जे.पेध्नुवाहाङ, कान्छा सार्म्इवाहाङ २२२)कान्छा सार्म्इवाहाङवाट- खरफेवा राय -राय राजाको शुरुवात भयो २२३) घरपछा राय २२४) गज राय २२५) जे.कोखामा राय, -कान्छा ताङशोभा राय २२६) साम्याङफुङ राय २२७) मिक्लोवा राय २२८) देशमुखे राय २२९) युम्मीवा राय, मा.सन्तीमा राय, का. युगेमा राय २३०) युम्मीवावाट युफत्ताहाङ राय-ताप्लेजुङ साउनेक्पा सिम्लेका राय राजा भए । यीनी गोर्खाका पृथ्वीनारायण शाहाका समकालिन थिए । २३१) भर्तमान सुव्वा, मा. धनुर्राई, का. महाश्वोर र्-भर्तमानको पालादेखि राय राजावाट सुव्वामा झरेर शासन गरे । २३२) धनदल सुव्वा २३३) पञ्चनसिं सुव्वा २३४) काली वहादुर सुव्वा २३५) सुव्वा प्रेम वहादुर पालुङवा, -प्रेम वहादुरको पालामा सुव्वा शासन पनि वि.सं.२०४६ सालमा समाप्त भएर साधारण रैतीमा झरे ।अव थर लेख्न थालियो । मा. चक्र प्रसाद पालुङवा सा. ज्ञान वहादुर पालुङवा का. हर्कजङ पालुङवा २३६) माहिलावाट जे. चन्द्र वहादुर पालुङवा मा. काजीमान पालुङवा का. दिल वहादुर पालुङवा, नेपाल कुश्श्ाा २३७) नेपाल कुश्शावाट जे. विदिप पालुङवा-नुवाहाङ) का. कुशुकहाङ पालुङवा……अन्य दाजुभाईमा २३८)…२३९)…२४०).. २४२)….सम्म भएको छ भने कतिपय लिम्वु वंशहरुमा पुस्ताक्रम केही वढी रहेको पाईएको छ ।
यसरी सरर्सर्ती हर्ेदा इतिहासमा धेरै उतार चढावहरु भएको पाईन्छ । सारा याक्थुङ साम्राज्य घुम्दै फिर्दै राज्य गर्दै वर्तमान समयमा याक्थुङ लिम्वुहरु लिम्वुवानमा वसोवास गरिरहेका छन् । पुस्ता नम्वर २१५ मावोहाङको पालादेखि आपुङगी राजा तथा राज्यको वोलवाला भएकोले सवै थरी लिम्वुहरु आआफ्नो क्षेत्रको राजा भएर राज्य गरि वसेका थिए । मुन्धुममा यो जाति लिम्वुवानमानै उत्पत्ति भएको विश्वास गर्दछ र हालसम्म पनि यही स्थानमा रहेकोले उनीहरु मूलवासी तथा आदिवासीको रुपमा चिनिन्छन् । सेवारो । नोट-यो लेख अनुसन्धानको लागि लेखिएकोले अहिलेलाई कपी नगर्न अनुरोध गर्दछु ।
· · Share
No comments:
Post a Comment