Monday, June 18, 2012

एक नम्बरी बाहुनवादी - राममणि आ.दी दिक्षित

Profile Picture






  
दिपेन योङहाङ

Jeki Chapcha
स्मरण रहोस : हिन्दु धर्ममा बाहुन राजा हुने चलन छैन । तर पनि राजाको निर्णायक तह तथा राजा भन्दा उच्च तहमा मनुस्मृतिको आधारले त बाहुननै देखियो । बाहुन जातिले आफुलाई सत्तामा टिकाई राख्न यसरी कविता समेत लेख्न पछि पर्दैनथे । हेर्नुहोस कविताको एक झलक –

एक नम्बरी बाहुनवादी - राममणि आ.दी दिक्षित

जंङ्गली स्वाँठे तिघ्रे पाखे ,

खर्पने डोकेको देश हो नेपाल

भगवान, राखिदेउ यो यसैगरी

यी सभ्य भए हाम्रो सिरिखुरी

कहाँ जाला ?

तिघ्रे र पर्वते स्वाँठे जुन हाम्रा दाजु–भाई छन्,

त्यहि रही बाँचुन् हुनुपर्दैन सभ्य ती,

बाहुन-क्षेत्रिबाट मन्त्रिमण्डल जोरनु

बाहुन-क्षत्रियहरुमा पनि उच्चकोटिको ।।

मन्त्रिमण्डल जोरदा बाहुन-क्षेत्रि जोरनू ,

अयोग्य मतवाली र पाखण्डी नीच निर्दयी ।

पस्यो भने मण्डलमा राज्य उठ्दा गिराउँछ ।।

बाहुन क्षेत्रीबाटै मन्त्रिमण्डल जोरनू
त्यस्तै मन्त्री लिई रक्षा गरनू राज्यको सधै ।|

राममणि आ.दी दिक्षितले लेखेको यो कविता भलोकुराको नमुना, प्रकाशक केदारमणि आचार्य दीक्षित २०१८ बाट लिईएको हो ।

कवितामा परेका जातीय अपमानसूचक (हाल अचल्तीका) पुराना शब्दहरुको भावार्थ व्याख्या:

* स्वाँठे – बदमास, बुद्धि, विवेक, विचार आदि केहि नभएको
महाको मूर्ख, लठ्ठक–पूर्वी नेपालका राई–लिम्बु ।

* तिघ्रे – ठुला र मोटा तिघ्रा देखिने गरी कछाड (छोटो धोती ) बाँध्ने
‘बुद्धिहिन भुसतिघ्रे’–पश्चिमी नेपालका गुरुङ, मगर ।

* पाखे – काठमाडौ उपत्यका बाहिरका गाँउले ‘असभ्य’ नेवारको कथित तल्लो जात ।

* खर्पने – बेत , बाँसका चोयाबाट निर्मित दुइवटा डालाजस्ता टोकरीलाई डोरीद्धारा दुवै छेउमा झुण्ड्याई नोललाई काँधमा हाली मालसामान बोक्ने खर्पन (साधन) बोकाहा – खर्पने ।
काठमाडौ उपत्यकामा मात्र यस्ता खर्पन बोक्ने प्रचलन हुदा यहाँका आदिवासी ज्यापू, नेवार

* डोके – राणा शासकहरुले बौद्धमार्गी, मारकाट नगर्ने जाति भनी सशस्त्र सैनिक सेवामा भर्ना नलिने गरी अन्य सैनिकहरुको निम्ति रसद–पानी मात्र (डोकोद्धारा) बोक्ने सैनिक सहायक विभाग (पिपा गोश्वरा) मा भर्ना लिईने तामाङ, शेर्पा ।

* कदै – कदापि । कहिल्यै पनि ।

* मतवाली – मद (जाँड– राक्सी ) पिउने । गैरतागाधारी

No comments:

Post a Comment